Στις ανθρώπινες σχέσεις, η σιωπή δεν είναι απλώς απουσία λόγου.

Είναι μια πράξη, μια θέση, μια απόφαση.

Κάθε αδράνεια ή αναβολή που αφήνει κενό ανάμεσα σε δύο ανθρώπους μπορεί να δοκιμάσει την ψυχή, αλλά δεν μπορεί να αγγίξει την εσωτερική αξιοπρέπεια αυτού που στέκεται όρθιος.

Οι Στωικοί διδάσκουν ότι η ευτυχία και η ηρεμία δεν εξαρτώνται από τα γεγονότα ή τις πράξεις των άλλων, αλλά από τον τρόπο που εμείς αντιδρούμε σε αυτά.

Ο Σενέκας έλεγε: «Δεν ενοχλεί η πράξη, αλλά η κρίση μας για την πράξη».

Η σιωπή των άλλων μπορεί να φανερώσει χαρακτήρα και προθέσεις, αλλά η ψυχή που γνωρίζει τη δική της αξία δεν δεσμεύεται ούτε περιορίζεται από αυτήν την επιλογή.

Ο Επίκτητος διδάσκει: «Δεν είναι τα πράγματα που μας ταράζουν, αλλά η γνώμη μας γι’ αυτά».

Η σιωπή μπορεί να προκαλεί αναστάτωση, αλλά η αληθινή δύναμη βρίσκεται στο να παρατηρείς χωρίς να χάνεις την ηρεμία σου, να μην αφήνεις την πράξη του άλλου να καθορίσει τη στάση σου.

Η αξιοπρέπεια δεν χρειάζεται επιβεβαίωση.

Όπως είπε ο Μάρκος Αυρήλιος: «Η ψυχή γίνεται δυνατή όταν μάθει να αντέχει την αποχή των άλλων».

Δεν απαιτεί λόγια, δεν παρακαλεί, δεν πιέζει.

Στέκεται ήρεμη, σιωπηλά και αδιάλλακτα.

Ο Αναξαγόρας μας υπενθυμίζει ότι «το μυαλό κυβερνά τα πάντα».

Η λογική, η εσωτερική κατανόηση και η αυτοσυγκράτηση είναι τα όπλα της ψυχής απέναντι σε κάθε ασάφεια ή αδράνεια των άλλων.

Η σιωπή λειτουργεί ως καθρέφτης: δείχνει ποιοι κρατούν την ευθύνη τους και ποιοι αποφεύγουν την αλήθεια.

Η ψυχή που γνωρίζει τη δύναμή της παρατηρεί, δεν κυνηγά, δεν αντιδρά με φόβο ή θυμό.

Όπως έλεγε ο Σενέκας: «Η υπομονή είναι η πιο ισχυρή μορφή ηθικής δύναμης».

Η μεγαλύτερη διδασκαλία των Στωικών και των σοφών φιλοσόφων είναι ξεκάθαρη:

Δεν ελέγχουμε τις πράξεις των άλλων.

Ελέγχουμε τη δική μας στάση.

Η γαλήνη, η αξιοπρέπεια και η αυτοσυντήρηση ανήκουν πάντα στον εαυτό μας.

Όπως είπε ο Επίκτητος: «Αυτό που είναι αληθινά δικό σου είναι η γνώμη σου, η στάση σου, η επιλογή σου».

Και όπως υπενθύμιζε ο Μάρκος Αυρήλιος: «Το μόνο που μας ανήκει πραγματικά είναι η ίδια η ψυχή μας».

Η ψυχή που στέκεται σταθερή στη σιωπή των άλλων ανακαλύπτει την ελευθερία της και τη δύναμη της αληθινής αξιοπρέπειας.